GREGORYEN KİLİSE MÜZİĞİ NEDİR? KISA TARİHİ

GREGORYEN KİLİSE MÜZİĞİNİN DOĞUŞU

Bilinen ilk yazılı müzik örneği günümüze ortaçağdan (400- 1400’ler) kalmıştır. Aşai Rabbani Ayini sırasında keşişler tarafından söylenen, Gregoryen ilahileri olarak da bilinen kilise müziği formundadırlar. Bu ayinde, Tanrı ve insan arasında ruhani bir bağlantı kurulması amacıyla, İsa’nın Son Akşam Yemeği törensel olarak yeniden canlandırılır.

ANA BÖLÜMLERİ VE TEKNİK ÖZELLİKLERİ

Ayin, iki kısma ayrılır: sabit ve değişken. Sabit kısım metinleri hiç değişmeyen ve her ayinde okunan altı Latince duadan oluşur. Bunlar Kyrie Eleison, Gloria in Excelsis, Credo, Sanctus, Agnus Dei veIte missa est dir. Introit, Gradual, Of ertory ve Communion’ı da kapsayan değişken kısmın dua metinleri ise mevsimsel törenlere ve yerel geleneklere göre değişir. Ortaçağ müzisyenleri Gregoryen melodilerini sözlü olarak aktarmış, melodik formülleri bir araya getirerek yenilerini yaratmışlardır.  

Çoğu ortaçağ müziği tek bir melodik çizgisi olan teksesli müziktir. Ama 10. yüzyıl civarında bazı müzisyenler, organum denen,  çoksesli besteler yapmaya başladılar.  Organum, genelde dördüncü ve beşinci aralıkların ayrı seslendirildiği iki paralel melodi çizgisi olan tarzdır. İki yüzyıl sonra, Paris’teki Notre Dame Katedrali’nde müzik şefleri olan Léonin ve Perotin, birbirine paralel olmayan, bağımsız dört müzik çizgisine kadar çıkan çeşitli organumlar bestelediler.  

MOTET FORMUNUN ORTAYA ÇIKIŞI

13.yüzyılda karmaşık bir çok sesli form olan motet ortaya çıktı. Latince bir cantus firmusa, yani temel, sabit bir melodi çizgisine Fransızca, Latince veya her iki dilde söylenen pek çok tamamlayıcı parçanın eklenmesiyle oluşuyordu. Guillaume de Machaut motet formunun ilk ustalarındandır. 14. yüzyılda Aşai Rabbani Ayini’nin sabit kısmı için ilk defa baştan sona çok sesli beste yapan kişi olmuştur.

EKBİLGİLER 

1. Güney Fransa’da troubadour denen aristokrat şairler, aşk ve savaş üzerine, dini olmayan şarkılar bestelemekteydiler. Jongleur, yani halk ozanı olarak anılan seyyah müzisyenler de bir kraliyet sarayından diğerine geçip, kendilerine ve troubadourlara ait şarkılar söylerlerdi. Günümüzde bir şehirden diğer bir şehre seyahat eden müzisyenlere de troubadour dendiği olur.
2. Benedictine Monks of Santa Domingo de Silos, 1990’ların ortalarında, ortaçağdan bu yana ilk kez (çoğunlukla new age dinleyicilerinin gözünde) kilise müziğini popülerleştiren Chant adlı iki CD’lik bir seri çıkardı.
3. Hildegard von Bingen (1098-1179), bilinen ilk kadın bestecidir.  Bingen, Katolik kilisesi için hemen hemen tamamı kadın vokallere yönelik teksesli birçok eser bestelemiştir. Ayrıca bir başrahibe ve bir mistiktir. Aynı zamanda Ordo virtutumadında bir dini piyes de yazmıştır. Katolik kilisesi tarafından kutsanmasına rağmen azize ilan edilmemiştir.